Biološka aktivnost nekih korovskih vrsta prema skladišnim štetočinama – pregled istraživanja

Abstract

Ograničenje i zabrana primene pojedinih insekticida za tretiranje semena inicirala su intenzivnija istraživanja u oblasti ne-hemijskih načina suzbijanja štetočina semena. Posebno su u ekspanziji biološki preparati, kao bioracionalna zamena hemijski sintetisanim insekticidma. Poznato je da su biljke bogat izvor biološki aktivnih supstanci i da neke vrste poseduju insekticidno delovanje. Međutim, komercijalno je dostupan mali broj botaničkih preparata na biljnoj bazi, što ukazuje na potrebu za ispitivanjem novih biljnih vrsta kao potencijalnih insekticida i/ili repelenata. Posebno su interesante korovske vrste, zbog prirodne tolerantnosti na herbivorne insekte, ali i potencijalnog iskorišćavanja korovske biljne mase. Ne sme se zaboraviti da pojedine korovske vrste poseduju alergena svojstva, te je u tom slučaju potrebno uskladiti protokol istraživanja (odabrati deo biljke koji nije alergen) i razmotriti praktičnu primenu. Rad sumira dosadašnje rezultate autora koji se odnose na biološku aktivnost korovskih vrsta prema polifagnim štetočinama semena. Od nadzemne mase repušnjače (Erigeron canadensis L.), divlje mrkve (Daucus carota L.), pepeljuge obične (Chenopodium album L.), štira običnog (Amaranthus retroflexus L.), ambrozije pelenaste (Ambrosia artemisiifolia L.) i listova halačije (Halascya sendtneri (Boiss.) Dörfl.), pripremljeni su etanolni ekstrakti (0,5, 1 i 2%). Biološka aktivnost je ispitana prema pirinčanom žišku (Sitophilus oryzae) i žitnom kukuljičaru (Rhyzopertha dominica) i to u testovima fumigantnog, kontaktnog (površinski nanos na staklo), kontaktno-digestivnog (nanošenje na zrno pšenice), antifeeding tj. ometanje ishrane (u “No-choice“ testu, izraženo preko AFI vrednosti [< 20 - nema antifiding aktivnosti; 50 > AFI ≥ 20 - slaba antifiding aktivnost; 70 > AFI ≥ 50 - srednja antifeeding aktivnost; ≥ 70 - jaka antifiding aktivnost]) i repelentnog delovanja (u Y-tube olfaktometru iskazano preko Indeksa repelentnosti [IR -1,0 do -0,1 repelent; -0,1 do +0,1 neutralno; +0,1 do +1,0 atraktant]). U dosadašnjim istraživanjima, pomenuti ekstrakti nisu imali fumigantno delovanje na žitnog kukuljičara i pirinčanog žiška.